Узначальвае гурт калядоўшчыкаў Дзед. Сама назва персанажа сведчыць, што ён увасабляе агульны вобраз продкаў, якія даглядаюць за сваімі нашчадкамі і прыходзяць у час вызначаных святаў. На Каляды на куццю таксама запрашалі памерлых дзядоў. Вобраз старца, дзеда ў паданнях таксама мае Бог, які вандруе па зямлі, робіць парадак, вучыць і судзіць людзей. Абавязковым атрыбутам маскі Дзеда з’яўляецца доўгая барада, якая можа сімвалізаваць урадлівасць і багацце.
Сярод калядоўшчыкаў Баба з’яўляецца парай Дзеда, разам з якім уяўляецца ўвасабленнем продкаў. Дзед і Баба, калі прыходзілі да гаспадароў, рабілі розныя жарты з эратычнай афарбоўкай. Дзед заляцаўся да дзяўчат, а Баба да хлопцаў. Гэтыя дзеянні ўвасабленняў продкаў павінны былі забяспечыць урадлівасць гаспадарскіх палеткаў і жывёл, а таксама забяспечыць шчаслівы шлюб, сексуальную сілу і нараджэнне дзяцей.
Конь – адна з самых шанаваных жывёл у беларускай міфалогіі. Ён з’яўляецца пасярэднікам паміж светам багоў і людзей, звязаны з культам продкаў. Нярэдка сустракаецца вобраз боства на кані, што падкрэслівае значнасць гэтай жывёлы. Таксама сімвалізуе Сонца (матыў сонечнай калясніцы). Вобраз каня сярод калядоўшчыкаў звязаны з ідэямі ўрадлівасці і дабрабыту.
Бусел мае сувязі з вышэйшай сакральнай істотай, якая забяспечвае ўраджайнасць на зямлі. Разуменне бусла як апекуна і распарадчыка ўраджаем і дабрабытам, як істоты, што «прыносіць» дзяцей, сцвярджае натуральнасць яго знаходжання сярод гурту калядоўшчыкаў. Светапогляднай глыбіннай семантыкай вобраза бусла з’явілася судачыненне з продкамі, замагільным светам, што на больш познім этапе дазволіла бачыць у гэтай птушцы ўвасабленне самога Бога.
Каза сімвалізуе ўрадлівасць, плоднасць, дабрабыт, прыбытак, багацце. Яна сімвалізуе смерць і адраджэнне прыроды, адпавядае вобразу боства, якое нараджаецца і памірае. Неад’емны персанаж калядоўнага гурта таксама прадстаўлены на зорным небе: Каза – народная назва зоркі Capella ў сузор’і Вознік. Разам з Месяцам (Воўк) і зорным згуртаваннем Плеяды (Казляняты), Капелла ўдзельнічае ў нябесным матыве вядомай казкі: ў час блізу дня зімовага сонцастаяння Месяц затуляе сабой Плеяды (воўк пажырае казлянятаў), а пасля іх нібыта выпускае. Зорка Каза ў гэты час свеціць побач.
Мядзведзь з’яўляецца героем шматлікіх беларускіх легенд, паданняў і казак. У фальклоры і міфалогіі беларусаў пашыраны матыў пра паходжанне мядзведзя ад чалавека, які, пераапрануўшыся ў кажух поўсцю вонкі, спрабаваў наплохаць Бога. Вобраз мядзведзя ў калядным гурце звязаны з ідэямі здароўя, сілы, плоднасці і багацця. У пэўнай ступені яго можна разглядаць і як духа дзікай прыроды, з якім трэба дамовіцца, каб жыць у ладзе на наступны год.
У нашых продкаў было дваістае стаўленне да ваўка: яго нараджэнне выклікана творчасцю і Бога, і Чорта. У індаеўрапейскай традыцыі прасочваецца сувязь вобразу ваўка з шлюбнай сімволікай, воўк дапамагае выкрадаць нявесту. Характэрна, што падобным чынам тлумачыцца прысутнасць “ваўка” сярод калядоўшчыкаў у беларусаў: “Дзевак хавалі ад ваўка, гаварылі, што воўк будзе дзевак красьць.” Паводле вераванняў беларусаў, сустрэча з “ваўком” на Каляды ахоўвала ад сапраўдных сустрэч з ім на працягу года.
Брошка "Калядная зорка"