Адной з адметнасцяў нашай традыцыі з’яўляецца шанаванне вужоў. У часы Вялікага Княства Літоўскага, як адзначалі замежныя аўтары, культ змяі быў шырока распаўсюджаным. Яшчэ да нядаўняга часу ў беларускіх вёсках вужоў трымалі дома і паілі малаком, ставіліся з павагай і не крыўдзілі, бо яны лічацца ахоўнікамі гаспадаркі. Хатнія вужы дапамагаюць гаспадарам у бядзе, могуць прадказваць і папярджваць пра небяспеку

На Палессі вужоў называлі “дамавікамі”, што падкрэслівае іх значную ролю і сімвалічную сувязь з домам і продкамі 

Усе змеі маюць свайго ўладара, якога завуць Вужыны Кароль. Гэта вялізны вуж з каронай на галаве, які можа хадзіць на хвасце. У верасні, на свята Ўзвіжанне, ён вядзе сваіх падданых на зімоўку ў падземны Вырай 

Забаронена хадзіць у лес у гэты дзень, аднак многія паданні распавядаюць, што людзі сустракалі Вужынага Караля. Тады трэба рассцялiць перад ім абрус ці ручнік з хлебам-соллю, i пакланiцца да зямлi. Прапаўзаючы праз абрус, Вужыны Кароль у падзяку скiдае з галавы залаты ражок-карону 

Уладальнiк такога ражка набывае незвычайную мудрасць i пранiклiвасць, здольнасць угадваць чужыя думкi, выходзiць з самых цяжкiх абставiн; на яго таксама не дзейнiчае змяiны яд. З дапамогай гэтай чароўнай кароны можна здымаць усе замкі і засаўкі, бачыць схаваныя скарбы, а яшчэ ведаць мову звяроў

Аднак нават калі і не здабыць карону, то бачыць Вужынага Караля – гэта ўжо цуд і шчасце! 

___________________________________________________________________________

У нашай культуры універсальная міфалагема “Вось свету” звычайна увасабляецца ў вобразе “Сусветнага дрэва”, якое яднае розныя часткі светабудовы. Найчасцей такім дрэвам у нас з’яўляецца дуб. Гэта сімвалічны цэнтр свету, які ў беларускіх замовах і валачобных песнях часта апісваецца як дрэва на выспе, на гары, ці як дрэва пасярод двара на гары!

 Дадзены вобраз мае касмаганічны сэнс: дуб, як увасабленне усяго народжанага свету, паходзіць з жалуда, які прынесла птушка. Матыў прарослага жалуда, разбітага каменя ці арэха распавядае нам пра старажытны міф пра стварэнне свету з першаснага камяка, пузыра. Звычай біць чырвоныя велікодныя яйкі паходзіць менавіта з гэтых уяўленняў і азначае сімвалічнае паўтарэнне першадзеяння напачатку свету, калі вызваляецца жыццёвая стваральная сіла, падобна як з яйка нараджаецца жыццё. Яго акруглая форма яшчэ суадносіцца з нябеснай сферай, ці міфічнай нябеснай гарой.

“Адчыні вакно, паглядзі на двор.
На тваім двары дзіва дзеецца.
Пасярод двара залатая гара,
А на той гары да на залатой
Стаіць дуб, на тым дубе сядзіць арол”

Наверсе дуба сядзіць арол.  У загадках пад птушкай на дубе разумеецца сонца. Невыпадкова ў валачобных песнях арол нярэдка апісваецца залатым. Арол, як “божая пташка”, сімвалізуе нябесны боскі свет. Каля падножжа дуба ці ў яго каранях ляжыць змяя, што суадносіцца з падзем’ем, светам продкаў.

У фальклоры згадваецца Вырай нябесны (птушыны) і Вырай падземны (змяіны). У гэтай сімвалічнай пары мы бачым яшчэ адзін міф – пра супрацьстаянне нябеснага бога (арол) і яго хтанічнага суперніка (вуж), якое таксама мае касмаганічны характар. Яны разам ствараюць свет, яго ўпарадкоўваюць, а таксама даюць плоднасць і ўрадлівасць зямлі, забяспечваюць сусветны лад і жыццё ўсяго.